NACE Kodu Nedir ve Ekonomik Faaliyetlerin Sınıflandırılmasında Nasıl Kullanılır?
NACE kodu, işletmelerin yürüttüğü ekonomik faaliyetleri standart bir sistemle sınıflandırmak için kullanılan sayısal bir koddur. Avrupa Birliği tarafından belirlenen bu sistem, Türkiye’de de resmi işlemlerde ve vergi dairelerinde yaygın olarak kullanılır. Her işletme, yaptığı işin niteliğine göre bir veya birden fazla NACE koduyla tanımlanır. Bu sayede sektörel analizler yapılabilir, teşviklerden yararlanma koşulları belirlenebilir ve istatistiksel veriler sağlıklı şekilde toplanabilir. Kısacası, NACE kodu işletmelerin ekonomik kimliğini gösteren temel bir referans noktasıdır.
NACE Kodu Tanımı ve Avrupa Birliği’ne Uyum Çalışmaları Kapsamında Önemi
NACE kodu, ekonomik faaliyetlerin istatistiki sınıflaması anlamına gelen ve işletmelerin faaliyetlerini tanımlamak için kullanılan bir kodlama sistemidir. NACE, Fransızca “Nomenclature des Activités Économiques…” ifadesinin kısaltması olup Avrupa Birliği genelinde ortak kullanılan ve Birleşmiş Milletler’in ISIC standardıyla da uyumlu bir sınıflandırmadır. Ülkemizde NACE kodları, AB’ye uyum çalışmaları kapsamında benimsenmiş olup vergi, ticaret sicili ve SGK gibi alanlarda standart faaliyet kodu olarak kullanılmaktadır.
NACE Kodunun Yapısı: 6 ve 7 Haneli Kodlar Ne Anlama Gelir?
NACE kodu genellikle 6 haneli rakamlardan oluşur ve bu altı rakam, işletmenizin faaliyet alanını detaylı olarak tanımlar. Kodun ilk haneleri geniş sektörleri (örneğin, imalat veya hizmet) belirtirken, sonraki haneler faaliyet konusunu daha spesifik alt sektörlere kadar sınıflandırır. Bazı kurumlar veya durumlarda NACE kodu 7 haneli olarak da anılabilir; bu genellikle altı haneli NACE koduna eklenen bir ekstra rakam ile alt sınıflandırma veya tehlike sınıfı gibi ek bilgilerin gösterilmesi durumudur. Özetle, 6 haneli standart kod sizin ana faaliyet alanınızı belirtirken, gerektiğinde kullanılan 7 haneli kod ise daha ileri bir detayı veya kurumsal sınıflamayı ifade eder.
Ekonomik Faaliyetlerin NACE Sistemindeki Sınıflandırılması
NACE sisteminde ekonomik faaliyetler, sektörel hiyerarşiyle kapsamlı bir şekilde sınıflandırılır. Örneğin, en üst düzeyde tarım, sanayi, hizmet gibi ana sektörler harf veya ilk rakamlarla kodlanır; devamında iki, dört ve altı haneli ayrıntılarla sektörlerin alt dalları tanımlanır. Bu yapı sayesinde tüm işletmelerin yaptığı iş, ortak bir kod sistemiyle belirlenir ve uluslararası standartlarda karşılık bulur. Sonuç olarak ekonomik faaliyetlerin tamamı, NACE sisteminde kendi yerini alarak istatistiksel ve resmi işlemlerde tutarlılık sağlar.
NACE Kodu Nereden ve Nasıl Öğrenilir?
NACE Kodu Sorgulama İşlemi Nasıl Yapılır?
NACE kodu sorgulama işlemi için birden fazla yöntem bulunur. Şirketinizin NACE kodunu öğrenmek isterseniz SGK sicil numaranız, vergi levhanız veya üyesi olduğunuz ticaret odasının kayıtları üzerinden sorgulama yapabilirsiniz. Örneğin, SGK sicil numaranızın belirli haneleri işletmenizin NACE kodunu içerir; ayrıca vergi dairesinin online sisteminden vergi levhanıza bakarak ya da bağlı olduğunuz ticaret odasının web portalı üzerinden şirket kaydınızı inceleyerek NACE kodunuzu öğrenebilirsiniz. Bu sorgulama yöntemlerinin tümü, işletmenizin faaliyet kodunu nereden ve nasıl öğrenebileceğinize dair pratik çözümler sunar.
Gelir İdaresi Başkanlığı ve İstanbul Ticaret Odası’nın NACE Kodu Hizmetleri
NACE kodunuzu Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) üzerinden kolayca öğrenebilirsiniz. GİB’in İnternet Vergi Dairesi (İVD) sisteminde vergi levhanızı görüntülediğinizde, levhada yer alan “ana faaliyet kodu” kısmındaki 6 haneli kod sizin NACE kodunuzdur. Başka bir deyişle NACE kodu, Maliye Bakanlığı’nın belirlediği vergi kodu ile aynıdır. Vergi levhanızda mükellef bilgilerinin ardından görünen bu faaliyet kodu, şirketinizin resmi ekonomik faaliyet kodudur.
Ayrıca İstanbul Ticaret Odası (İTO) gibi odaların dijital hizmetleriyle de NACE kodu sorgulanabilir. İTO’nun web sitesi üzerinden şirketinizin ticaret sicil kaydına baktığınızda, firmanızın detay sayfasında kayıtlı NACE kodunuzu görebilirsiniz. Benzer şekilde, diğer ticaret odalarının online kayıt sorgulama ekranları veya doğrudan oda temsilcilikleri de NACE kodunuza ulaşmanızda yardımcı kaynaklardır.
NACE Kodunuzu Öğrenmek İçin Kullanabileceğiniz Kaynaklar
NACE kodunuzu öğrenmek için kullanabileceğiniz başlıca kaynaklar şunlardır: Gelir İdaresi’nin online sistemi (İVD), SGK kayıtları ve şirketinizin üye olduğu ticaret odasının veritabanı. İnternet Vergi Dairesi üzerinden alınan barkodlu vergi levhası, NACE kodunuzu içerdiği için en sık başvurulan kaynaklardan biridir. Ticaret odalarının sağladığı sorgulama ekranları da özellikle yeni kurulmuş şirketlerin kod bilgisine erişmesini kolaylaştırır. Bunların yanı sıra, Ticaret Bakanlığı’nın resmi sitesinde yayınlanan güncel NACE kodları listesi de tüm kodları bir arada incelemek isteyenler için önemli bir referanstır. Örneğin 2025 yılı için güncellenen NACE kodlarına ilişkin liste, bakanlığın “Güncel Liste” sayfasında PDF dokümanı olarak paylaşılmıştır.
NACE Kodu Ne İşe Yarar ve İşletmeler İçin Önemi Nedir?
Maliye Bakanlığı’nın Belirlediği Vergi Kodu ile İlişkisi
NACE kodunun, Maliye Bakanlığı tarafından kullanılan vergi kodu ile birebir ilişkisi vardır. İşletmenizin vergi levhasında gördüğünüz ana faaliyet kodu aslında NACE kodunun ta kendisidir. Bu ilişki sayesinde resmi kayıtlarda tutarlılık sağlanır: Vergi dairesine bildirdiğiniz faaliyet konusu, NACE kodu olarak standart hale getirilir. Sonuç olarak doğru NACE koduna sahip olmak, şirketinizin vergi dairesinde doğru sektör ve faaliyet tanımıyla kaydolmasını sağlar. Bu da sektörel vergi düzenlemelerinden doğru şekilde etkilenmenize ve olası sektörel vergi teşviklerinden yararlanmanıza imkan verir.
Ticaret Odası’na Kaydettirmeden Önce NACE Kodunun Önemi
Yeni bir şirket kurarken veya mevcut bir şirketi bir ticaret odasına kaydettirmeden önce, faaliyet alanınıza uygun NACE kodunu belirlemiş olmanız büyük önem taşır. Ticaret odasına kayıt aşamasında beyan edeceğiniz NACE kodu, firmanızın hem resmi meslek grubunu hem de ileride bağlı olacağı tehlike sınıfını belirler. Yanlış bir kodla kayıt yaptırmak, şirketinizi yanlış kategoride sınıflandırabilir ve sonradan düzeltme yapmanız gerekebilir. Örneğin, faaliyetinizle uyuşmayan bir kod seçilmişse ileride bunu düzeltmek için TOBB aracılığıyla sicil düzeltme başvurusu yapmanız gerekebilir. Doğru NACE kodunu en başta seçmek ise, kayıt sürecinin sorunsuz işlemesini ve firmanızın gerçek faaliyetlerine uygun bir statü kazanmasını sağlar. Kısacası, ticaret odasına kaydettirmeden önce NACE kodunuzu doğru belirlemek, hem yasal uyum hem de işletme itibarı açısından kritik bir adımdır.
NACE Kodunun Faaliyet Kodu Olarak Kullanımı
NACE kodu, bir faaliyet kodu olarak tüm resmi kurumlarda karşımıza çıkar. SGK, vergi dairesi, ticaret sicili gibi kurumların hepsi, işletmenizin sektör ve faaliyet bilgilerini NACE kodu üzerinden takip eder. Örneğin, SGK kayıt sisteminde şirketinizin işyeri sicil numarası içinde NACE kodunuz yer alır ve bu kod üzerinden iş kolunuz anlaşılır. Benzer şekilde, vergi beyannamelerinde ve resmi formlarda “faaliyet kodu” isteniyorsa, burada kastedilen de yine NACE kodunuzdur. Bu nedenle NACE kodunu faaliyet kodu olarak doğru kullanmak, tüm resmi işlemlerde işletmenizin yaptığı işi doğru şekilde yansıtmak demektir. Doğru NACE kodu sayesinde resmi istatistiklerde sektörünüz doğru tanımlanır, ilgili meslek grubunda şirketiniz doğru sınıflandırılır ve hiçbir karmaşa yaşanmadan işlemleriniz yürütülür.
NACE Kodları ve İş Sağlığı ve Güvenliği İlişkisi
İşyeri Tehlike Sınıfları ve NACE Kodları Arasındaki Bağlantı
İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatında, işyeri tehlike sınıfları doğrudan NACE kodlarına göre belirlenir. Her NACE kodu için, yapılan işin niteliğine bağlı olarak Az Tehlikeli, Tehlikeli veya Çok Tehlikeli şeklinde bir sınıf tanımlanmıştır. Yani firmanızın NACE kodu, işyerinizin hangi tehlike sınıfında (risk seviyesinde) olduğunu gösterir. Örneğin imalat sektöründeki belirli bir faaliyet kodu “tehlikeli” sınıfta yer alırken, ofis hizmetleriyle ilgili bir başka kod “az tehlikeli” sınıfta yer alabilir. Bu NACE kodu – tehlike sınıfı bağlantısı, kanunen yayınlanan İşyeri Tehlike Sınıfları Listesi ile ortaya konmuştur ve tüm işyerleri için bağlayıcıdır.
Tehlike Sınıfı ve Tehlike Derecesini Belirleme Süreci
İşyerinizin tehlike sınıfı ve derecesini öğrenmek veya doğrulamak için, firmanızın NACE kodunu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan İşyeri Tehlike Sınıfları Listesi’nde bulmanız yeterlidir. Bu resmi listede, her NACE kodunun karşısında o iş kolunun hangi tehlike sınıfına ait olduğu açıkça belirtilmiştir. İş yerinin ve çalışma alanının tehlike derecesini doğru belirlemek, iş güvenliği yasalarına (örneğin 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na) uymayı kolaylaştırır ve iş yerinde güvenli bir ortam sağlamaya yardımcı olur. Böylece işletmenizin tehlike sınıfına uygun olarak iş güvenliği uzmanı görevlendirme, eğitim verme ve risk değerlendirmesi yapma gibi yükümlülükleri zamanında ve doğru şekilde yerine getirilir. Resmi tebliğlerle NACE kodlarında bir değişiklik olduğunda tehlike sınıfınız da güncellenebileceği için, bu listelerin güncel halini takip etmek ve NACE kodu uygulamasındaki değişikliklerden haberdar olmak önemlidir.
Farklı Sektörlere Göre NACE Kodları Listesi
Perakende Ticareti ve Belirli Bir Mala Tahsis Edilmiş Mağazalarda Kullanılan NACE Kodları
Her sektörde NACE kodları o sektörün özelliğine göre alt dallara ayrılır. Örneğin perakende ticareti sektöründeki NACE kodları, satılan ürün türüne ve satış şekline göre oldukça detaylandırılmıştır. Gıda ürünlerinin genel perakende satışı için ayrı kodlar bulunurken, belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda yapılan spesifik ürün satışları için farklı NACE kodları kullanılmaktadır. Aynı şekilde, posta yoluyla veya internet üzerinden yapılan perakende ticaret (e-ticaret) faaliyetleri için de ayrı NACE kodları tanımlanmıştır. Bu sayede perakende sektöründe bakkal-market işletmeciliği, tek bir ürün türüne yönelik mağazacılık veya e-ticaret gibi farklı alt alanların her biri kendi NACE koduyla temsil edilir. İşletmeniz hangi spesifik alanda faaliyet gösteriyorsa, o alana en uygun perakende NACE kodunu kullanarak resmi kaydınızı yapmanız gerekir.
2025 Yılı İçin Güncellenecek NACE Kodları Hakkında Bilgiler
2025 yılı başında NACE kodları uluslararası Rev.2.1 güncellemesiyle revize edilmiştir. Bu kapsamda bazı eski kodlar kaldırılmış, yeni kodlar eklenmiş ve bazı faaliyet tanımlarında değişiklik yapılmıştır. Ticaret Bakanlığı, Ocak 2025’te güncellenmiş NACE kodları listesini resmi web sitesinde yayımlayarak yürürlüğe sokmuştur. Aynı dönemde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı da 13 Mart 2025 tarihli bir tebliğ ile İşyeri Tehlike Sınıfları Listesi’ni güncellemiş ve etkilenen NACE kodlarının tehlike sınıflarını yeniden belirlemiştir. Örneğin bu güncellemelerle az sayıda sektörde değişiklik gerçekleşmiş; 10.73.03 kodlu bir gıda imalat faaliyeti “Tehlikeli” sınıftan “Az Tehlikeli” sınıfa düşürülürken, 53.20.09 kodlu bir lojistik destek faaliyeti “Çok Tehlikeli” sınıfa yükseltilmiştir. Bu değişiklikler, ilgili işletmelerin iş güvenliği yükümlülüklerini doğrudan etkilediği için tüm şirketlerin güncel NACE kodu listelerini takip etmesi ve kendi kodlarını doğru şekilde güncellemesi önerilir.
NACE Kodu Uygulamasının Sağladığı Faydalar
NACE Kodunun İşletmenize Sağlayacağı Yarar ve Avantajlar
Doğru NACE koduna sahip olmanın işletmenize sağlayacağı en büyük yarar, resmi işlemlerde ve yasal yükümlülüklerde netlik ve sorunsuzluk sağlamasıdır. Şirketinizin NACE kodu doğru olduğunda, vergi dairesi, SGK ve diğer kurumlar nezdinde faaliyet alanınız tam olarak anlaşılır; böylece yanlış sektör bildirimi yüzünden cezai duruma düşme riski ortadan kalkar. Doğru NACE kodu, sektörünüze özel teşvik veya muafiyetlerden faydalanabilmenizi de mümkün kılar çünkü ilgili kamu kurumları, hangi şirketin hangi destekten yararlanacağını NACE kodlarına bakarak tespit eder. Ayrıca şirketinizin ilgili meslek odalarında ve sektör içi istatistiklerde doğru grupta yer alması, piyasa analizi ve iş bağlantıları açısından da avantajlar sağlar. Kısacası, NACE kodu uygulamasını doğru yapmak, işletmenize hem idari anlamda hem de rekabet açısından çeşitli yararlar ve avantajlar sunar.
NACE Kodlarını Doğru Kullanmanın İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Önemi
NACE kodlarını doğru kullanmak, iş sağlığı ve güvenliği açısından da kritik bir öneme sahiptir. Yanlış veya eksik bir NACE kodu ile çalışılması, işyerinizin tehlike sınıfının hatalı belirlenmesine yol açabilir. Bu durumda işletmenizin gerçekte çok tehlikeli bir iş yapmasına rağmen “az tehlikeli” sınıfta görünmesi veya tam tersi şekilde yanlış sınıfta kalması mümkündür. Sonuç olarak, iş güvenliği uzmanı bulundurma, periyodik eğitimler ve risk analizi gibi yasal yükümlülüklerde aksaklıklar yaşanabilir. Doğru NACE kodu kullanıldığında ise şirketiniz İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında alması gereken tüm önlemleri zamanında alır. İşyeriniz, tehlike sınıfına uygun sayıda iş güvenliği personeli istihdam eder, gerekli eğitimleri doğru aralıklarla verir ve acil durum planlarını doğru seviyede hazırlar. Bu da hem çalışanlarınızın güvenliği hem de yasal uyum açısından büyük bir önem taşır. NACE kodunun doğru belirlenip kullanılması sayesinde iş kazalarının önlenmesi kolaylaşır, cezai yaptırım riskleri azalır ve işletmeniz daha sağlıklı bir çalışma ortamına kavuşur.
